|   
          
          Luisa Famos 
          ich bin die Schwalbe von einst - eu sun la 
          randolina d'ünsacura, Rätoromanisch und Deutsch, Herausgegeben 
          von Mevina Puorger,  
          Übersetzt und mit einem Nachwort von Mevina Puorger und Franz Cavigelli, 
          Vorwort von Iso Camartin, Limmat Verlag, 2004, 127 Seiten, Fotos, gebunden 
         
        
          
          Version imprimable 
        Retrouvez également 
          Luisa Famos 
          dans nos pages consacrées aux auteurs de Suisse. 
         
        
           
            |   Luisa Famos 
              / ich bin die Schwalbe von 
              einst - eu sun la randolina d'ünsacura | 
           
           
                
              
                 
                   
                     
                        
                      ISBN 3-85791-462-9 
                     
                   | 
                   
                    
                       
                        |  
                            Die Lyrikerin Luisa Famos 
                            starb 43-jährig in ihrem Heimatdorf Ramosch im 
                            Unterengadin. Die lebensfrohe, schöne und umworbene 
                            Frau ist mit ihren beiden Lyrikbänden «Mumaints» 
                            und «Inscunters» wohl die berühmteste 
                            Dichterin des Engadins. 1995 erschienen die beiden 
                            Lyrikbände in Neuauflage mit deutscher Übertragung. 
                          Dem veröffentlichten Werk 
                            der Dichterin fügt sich ein lyrischer Nachlass 
                            an; ein Grossteil davon erscheint hier, drei Jahrzehnte 
                            nach ihrem frühen Tod, editorisch erschlossen. 
                          Die Gedichte von Luisa Famos 
                            sind Gedichte des Abschieds, vom geliebten Du in den 
                            Liebesgedichten, vom Leben in den Gedichten des Todes. 
                            Ihre Bilder sind die des Ursprungs allen Lebens. Belebt 
                            wird diese Welt von luftigen Wesen, von Vögeln, 
                            für Luisa Famos allen voran von Schwalben, ihrem 
                            deklarierten Alter Ego: Sie ist die Schwalbe, die 
                            immer weiter und höher kreist, die schwarze Schwalbe, 
                            die ihre letzten Kreise am weissen Haus zieht. 
                         | 
                       
                     
                   | 
                 
                 
                   
                    
                       
                        |  
                            
                            Luisa Famos, geboren 1930 in Ramosch im Unterengadin, 
                            arbeitete als Lehrerin. Moderatorin der ersten rätoromanischen 
                            Fernsehsendung im Schweizer Fernsehen. Zusammen mit 
                            ihrem Mann und den beiden Kindern längerer Aufenthalt 
                            in Venezuela und Honduras. Nach der Rückkehr 
                            in die Schweiz wohnhaft in Bauen und Ramosch. Gestorben 
                            1974.  
                          ich 
                            bin die Schwalbe von einst - eu sun la randolina d'ünsacura, 
                            Rätoromanisch und Deutsch, Herausgegeben von 
                            Mevina Puorger,  
                            Übersetzt und mit einem Nachwort von Mevina Puorger 
                            und Franz Cavigelli, Vorwort von Iso Camartin, Limmat 
                            Verlag, 2004, 127 Seiten, Fotos, gebunden 
                            
                         | 
                       
                     
                   | 
                 
               
             | 
           
           
            |   Poèmes | 
           
           
             
              
                 
                    
                    Luisa Famos est une figures tutélaire 
                      de la poésie romanche. Son oeuvre est composée 
                      de quelques dizaines de poèmes d'une essentialité 
                      désarmante. Jusqu'à présent, seuls 
                      deux minces recueils épuisés composaient la 
                      bibliographie de cette femme à la vie brève. 
                      Née à Ramosch en 1930, elle y mourra 44 ans 
                      plus tard, après avoir vécu à Paris 
                      en tant qu'étudiante, puis au Honduras et au Venezuela 
                      avec son époux Jürg Pünter. 
                      Une nouvelle parution vient aujourd'hui s'ajouter aux précédents 
                      recueils: c'est à Mevina Puorger que l'on doit d'avoir 
                      édité ce volume de poèmes posthume. 
                      Nous remercions également Jürg Pünter et 
                      les Editions Limmat de nous avoir autorisés à 
                      reproduire ici plusieurs de ces textes. Notre gratitude 
                      va également à Gunhild Hoyer, qui nous offre 
                      ses traductions françaises. 
                    
                       
                        |  
                           Tü hast invüdà 
                            Tuottas stailas per 
                            Mai 
                            Meis tschêl arda 
                            Nos tschêl arda 
                          Perquai ch'eu nu sun 
                            Buna da fuormar 
                            Meis pled 
                            Stoust spettar e 
                            Stoust crajer e 
                            Stoust sperar 
                          Cur cha tü hast  
                            Invüdà tuottas stailas per  
                            Mai 
                            Cur cha meis tschêl arda 
                            Cur cha ma not es 
                            Sclerida 
                            Sun buna da fuormar 
                            Meis pled 
                            Per tai 
                            Meis pled 
                            In tai. 
                          *** 
                            
                         | 
                         
                           Du hast alle  
                            Sterne in mir 
                            Entfacht 
                            Mein Himmel brennt 
                            Unser Himmel brennt 
                          Da ich mein Wort 
                            Nicht bilden 
                            Kann 
                            Musst du warten und 
                            Musst du glauben und 
                            Musst du hoffen 
                          Wenn du  
                            Alle Sterne entfachst in  
                            Mir 
                            Wenn mein Himmel brennt 
                            Wenn meine Nacht  
                            Licht ist 
                            Dann kann ich 
                            Mein Wort bilden 
                            Für dich  
                            Mein Wort 
                            In dir. 
                          *** 
                            
                         | 
                         
                           Tu as allumé  
                            Toutes les étoiles pour 
                            Moi 
                            Mon ciel est en feu 
                            Notre ciel est en feu 
                          Puisque je suis incapable 
                            De donner forme 
                            A ma parole 
                            Tu dois patienter et  
                            Tu dois avoir confiance 
                            Tu dois espérer. 
                          Quand tu as  
                            Allumé toutes les étoiles pour  
                            Moi, 
                            Quand mon ciel est en feu 
                            Quand ma nuit est 
                            Lumineuse, 
                            Je sais donner forme 
                            À ma parole 
                            Pour toi, 
                            À ma parole 
                            En toi. 
                          *** 
                            
                         | 
                       
                       
                        |  Teis taler 
                           
                           Cun teis taler  
                            Hast tü tessü per mai 
                            Las indombrablas 
                            Stailas 
                            Chi tavellan 
                            La lingua cha be no duos 
                            Inclegiain. 
                            Teis taler ha tessü 
                            Ils razs da meis 
                            Sulai 
                            Ed uoss tessains insembel 
                            Nossa vita cun stailas 
                            Razs sulai. 
                          Tias stailas sun 
                            Meis muossavias. 
                          Teis razs sulai 
                            Charezzan mi'orma e 
                            Meis corp. 
                          Tessa'm sumbrivas 
                            E razs d'sulai. 
                          Tessa'm a mai 
                            Sün teis taler 
                          Perche eu vögl plaschair 
                             
                            A tai. 
                          *** 
                            
                         | 
                         
                           Dein Webstuhl 
                          Ohne Zahl sind die  
                            Sterne 
                            Die du für mich gewoben hast 
                            Auf deinem Webstuhl 
                            Nur wir beide  
                            Kennen  
                            Ihre Sprache. 
                            Dein Webstuhl 
                            Wob 
                            Meine Sonnenstrahlen 
                            Nun weben wir gemeinsam 
                            Unser Leben mit Sternen 
                            Sonnenstrahlen. 
                          Deine Sterne sind 
                            Mein Weg. 
                          Deine Sonnenstrahlen 
                            Kosen mir Seele und 
                            Leib. 
                          Webe mir Schatten 
                            Und Strahlen der Sonne. 
                          Webe mich  
                            Auf deinem Webstuhl 
                          Denn dir will ich 
                            Gefallen. 
                          *** 
                            
                         | 
                         
                           Ton métier à 
                            tisser 
                          Avec ton métier 
                            Tu as tissé pour moi 
                            Les innombrables  
                            Constellations 
                            Qui parlent 
                            La langue que nous sommes seuls 
                            À comprendre. 
                            Ton métier a tissé 
                            Les rayons de mon  
                            Soleil 
                            Et nous tissons ensemble 
                            Notre vie, avec des étoiles 
                            Et des rayons de soleil. 
                          Tes étoiles  
                            Me guident sur mon chemin. 
                          Tes rayons de soleil 
                            Caressent mon âme et  
                            Mon corps. 
                          Tisse-moi des ombres 
                            Et des rayons de soleil. 
                          Sur ta toile, tisse-moi 
                            Avec ton métier. 
                          Car je veux te plaire 
                            À toi. 
                          *** 
                            
                         | 
                       
                       
                        |  
                          
                          
                          
                          
                          
                          
                          
                           La 
                            not 
                          La not ha disegnà 
                            Fluors da glatsch 
                            Sülla fnestra da mia stanza 
                          Suot mias pivatellas 
                            Resaint las conturas 
                            Da las fluors 
                          Eu tillas disegn 
                            Sün ta fatscha. 
                          *** 
                            
                         | 
                         
                           Die Nacht 
                          Die Nacht hat  
                            Eisblumen  
                            An mein Fenster gezeichnet 
                          An meinen Fingerbeeren  
                            Spür ich die Umrisse 
                            Der Blumen 
                          Ich zeichne sie  
                            In dein Gesicht. 
                          *** 
                            
                         | 
                         
                           La nuit 
                          La nuit a dessiné 
                            Des fleurs de glace 
                            Sur la fenêtre de ma chambre. 
                          Sous les bouts de mes doigts 
                            Je ressens les reliefs  
                            De ces fleurs. 
                          J'en rapporte le dessin 
                            Sur ton visage. 
                          *** 
                            
                         | 
                       
                       
                        |  
                           Aint in las muntognas 
                            Sun naschüda 
                            Eu saint la naiv 
                            In mi'orma 
                            Aint in mi'orma 
                            Es il vent 
                            Chi fa inglatschar 
                            Las naivadas 
                            Il sulai chi arda 
                            E transmüda in sbrinzlas 
                            Da fö. 
                          *** 
                            
                         | 
                         
                           In den Bergen 
                            Kam ich zur Welt 
                            Ich spüre Schnee 
                            In meiner Seele 
                            In meiner Seele 
                            Ist Wind 
                            Er lässt den grossen Schnee 
                            Erstarren  
                            Die brennende Sonne 
                            Schlägt feurige 
                            Funken. 
                          *** 
                            
                         | 
                         
                             
                           C'est en montagne 
                            Que je suis née 
                            Je sens la neige 
                            Dans mon âme 
                            Au fond de mon âme 
                            Habite le vent 
                            Qui glace  
                            Les couches de neige 
                            Ainsi que le soleil qui brûle 
                            Et se transforme en étincelles 
                            De feu. 
                          *** 
                            
                         | 
                       
                       
                        |  
                           I sun passadas nots e nots 
                            Mo eu m'algord be d'üna saira 
                            Cha stailas eu n'ha vis sco guots 
                            Per nouva vita fond stadaira 
                          Aint in lur fraida clerità 
                            N'ha eu scrit sü mias algordanzas 
                            Ed uoss'il tschêl es inflommà 
                            D'increschantüm e nouvas spranzas. 
                          *** 
                            
                         | 
                         
                           Nacht um Nacht verging 
                            Ich aber entsinne mich des einen Abends nur 
                            Als ich Sterne wie Tropfen sah 
                            Neues Leben wägend 
                          In ihrem kalten Licht 
                            Schrieb ich Erinnerungen auf 
                            Und nun steht der Himmel in Flammen 
                            Vom Sehnen und vom neuen Hoffen. 
                          *** 
                            
                         | 
                         
                           Des nuits et des nuits 
                            ont passé 
                            Mais je me souviens d'un soir 
                            Où j'ai vu que des étoiles, semblables 
                            à des gouttes 
                            Penchaient vers une nouvelle vie. 
                          Sous leur froide lumière, 
                            J'ai noté mes souvenirs 
                            Et maintenant le ciel porte la flamme 
                            De la nostalgie et de la nouvelle espérance. 
                          *** 
                            
                         | 
                       
                       
                        |  
                           Vo tuots eschat passats 
                            Sainza laschar fastizis 
                            Vo d'eirat qua annorums 
                            Ant co eu 
                            Vo eschat uossa 
                            Aint in mai 
                            Meis padernuors  
                            Dit am vo 
                            Chi ch'eu sun. 
                          *** 
                            
                         | 
                         
                           Ihr alle seid vergangen 
                            Spurlos 
                            Jahre und Jahre vor mir 
                            Wart ihr hier 
                            Nun seid ihr 
                            In mir 
                            Meine Vorväter 
                            Sagt ihr mir 
                            Wer ich bin. 
                          *** 
                            
                         | 
                         
                             
                          Vous êtes tous partis 
                            Sans laisser de traces, 
                            Vous étiez là des siècles 
                            Avant moi, 
                            Maintenant vous êtes 
                            Au fond de moi, 
                            Ô mes ancêtres, 
                            Dites-moi, vous, 
                            Qui je suis. 
                          *** 
                            
                         | 
                       
                       
                        |  
                           Be tant 
                            Co la glüm 
                            D'üna chandaila 
                            Vuless tgnair 
                            In meis mans. 
                            Am salvar 
                            Da quaista sulezza 
                            Chi paisa giò'l fuond 
                            Da meis cour. 
                            E's radubla cun mincha 
                            Pass ch'eu dun. 
                            Tuots passan  
                            Sper mai via. 
                            Da's sieuer 
                            Nu sun buna. 
                          Utschels da fö 
                            Traversan il tschêl. 
                          *** 
                            
                         | 
                         
                           Nur grad 
                            Das Licht 
                            Einer Kerze 
                            Möchte ich  
                            In meinen Händen halten. 
                            Mich retten 
                            Aus dieser Verlassenheit 
                            Die tief in meinem Herzen 
                            Lastet. 
                            Und sich verdoppelt  
                            Mit jedem meiner Schritte. 
                            Alle gehen 
                            An mir vorüber. 
                            Ihr geht  
                            Euch zu folgen 
                            Vermag ich nicht. 
                          Feuervögel 
                            Queren den Himmel. 
                          *** 
                            
                         | 
                         
                            
                            Ce n'est  
                            Que la lumière  
                            D'une chandelle 
                            Que je voudrais tenir 
                            Dans mes mains 
                            Et me sauver 
                            De cette grande solitude 
                            Qui pèse au plus profond 
                            De mon cur  
                            Et qui redouble à chaque 
                            Pas que je fais. 
                            Tous les gens passent 
                            À côté de moi 
                            Et je suis incapable 
                            De les suivre. 
                          Des oiseaux de feu  
                            Traversent le ciel.  
                          *** 
                            
                         | 
                       
                       
                        |  
                           Utuon ma stagiun preferida 
                          Lia cun tschierchels d'or 
                            Meis temps e mas algordanzas 
                            Meis her e meis hoz 
                          Impla meis ögls cun ta glüm 
                            Ch'eu vezza tras marvas s-chürdüms 
                            Da l'unviern 
                            El spetta fingià 
                            Davo'ls orizonts. 
                            
                         | 
                         
                           Herbst, meine liebste Zeit 
                          Füge mit goldenen Reifen 
                            Meine Zeit und mein Erinnern 
                            Mein Gestern und mein Heute  
                          Erfüll meine Augen mit deinem 
                            Licht 
                            Auf dass ich sehe durch das erstarrte Dunkel 
                            Des Winters 
                            Er lauert schon 
                            Hinter den Horizonten. 
                         | 
                         
                           Automne, ma saison préférée 
                          Lie avec des cercles d'or  
                            Les moments que j'ai vécus et mes souvenirs 
                            Mon passé et mon présent. 
                          Emplis mes yeux de ta lumière 
                            Pour que je voie à travers les obscurités 
                            glacées 
                            De l'hiver,  
                            Il attend déjà 
                            Derrière l'horizon. 
                         | 
                       
                     
                    Traduction française : Gunhild 
                      Hoyer 
                      Traduction allemande de Mevina Puorger et Franz Cavigelli 
                       
                     
                     
                    Page créée le: 07.01.05 
                      Dernière mise à jour le 07.01.05 
                      
                   | 
                 
               
             | 
           
           
            |  
               © "Le Culturactif 
                Suisse" - "Le Service de Presse Suisse" 
             | 
           
         
         |